Gün içerisinde gerçekleştirilen aktiviteler içerisinde diz eklemi, aktif olarak kullanılmaktadır. Yürüyüş, merdiven kullanma gibi temel hareketleri örnek olarak verilebilir. Özellikle travma ve kireçlenme şikayetleri sonucunda eklemler zedelenir. Bu nedenle pek çok kişi diz protezi ameliyatına başvurur.

Kıkırdak yapısında oluşan aşınmaların geneli kısaca kireçlenme olarak adlandırılır. Diz eklemlerine önemli ölçüde zarar veren bir konudur. Diz kireçlenmeleri ve travmalarının ileri seviyelerde izlendiğinde hastanın yaşam kalitesini düşürmektedir. Oturma ve yatma pozisyonlarında da diz bölgesi üzerindeki ağrının devam ettiği gözlemlenir. İlaç tedavisi, fizik tedavi egzersizleri ve yürümeyi destekleyen cihazların kullanımı, hastadaki mevcut ağrıyı azaltmayabilir. Bu noktada cerrahi çözüm olanakları tercih edilmektedir.         

Diz Protezi Nedir?

Diz yapısı, yıllar içerisinde ve travmatik olaylar neticesinde ileri seviyelerde zedelenir. Diz eklemi içerisinde zedelenmiş halde bulunan kemik ve kıkırdak dokusu onarılır. Diz protezi, özel olarak tasarlanan metal ve plastik maddeden yapılır.

Cerrahi işlemler sırasında, yapay bir eklem oluşturarak ağrısız bir şekilde günlük hareketleri gerçekleştirebilmek amaçlanır. Eklemlerin yüzeyleri arasında temassızlığı sağlayarak diz ağrılarının önüne geçilir. Ek olarak yürüme ve merdiven kullanımını uzun vadede kolaylaştırmaktadır.

Robotik diz protezi tekniği sayesinde bacakların duruşunda olumlu yönde gelişmeler görülür. Kaliteli gece uykusu elde etmek için diz ağrılarının olmaması önemlidir. Ortopedi ve travmatoloji alanında uzmanlar tarafından gerekli görülen durumlar uygulanan bir tekniktir.

Eklem ve kemik bozulmaları sonucunda genellikle 50-80 yaş grubundaki hastalara uygulanır. Nadiren de olsa diğer tedavi teknikleri ile iyileşme yakalanamayan genç yaş grubundaki kişilerde de kullanılabilir. Tedavi sonrasında hastaların memnuniyet oranı oldukça yüksektir. Günlük hayat içerisinde etkili ve güvenilir bir şekilde geri dönülebilir.   

Diz Protezi Çeşitleri

Diz eklemindeki bozukluklar için cerrahi müdahale kararı verildikten sonra hastaya ön muayene gerçekleştirilir. Bu sırada hastanın genel sağlık taraması ve diz eklemi sorununun boyutuna bakılır. Diz protezi, kişilerde görülen eklem rahatsızlıklarına bağlı olarak çeşitlere ayrılmaktadır. Tedavi sürecinde hangisinin kullanılacağı hastanın ihtiyaçlarına göre değişkenlik gösterir.  

Total ve kısmi protez olmak üzere iki ayrı türü bulunur. Diz ekleminin bir kısmında kireçlenme belirtileri görüldüğü takdirde kısmi protez uygulanır. Ancak çoklu biçimde bir kireçlenmeye rastlanabilir. Bu durumda total diz protezi uygulamasıyla iyileşme görülür. Diz eklemi hastalıklarına yönelik cerrahi tedavi türlerini ayrıntılı olarak açıklamak gerekirse; 

1. Total Diz Protezi: Diz yapısının büyük bir kısmını kaplayan eklem hasarları söz konusudur. Ciddi boyutlarda kıkırdak dokusu hasarından söz edilir. Aynı zamanda menisküs ve diğer bağ dokularında da zedelenmelere rastlanır. Total diz protezi yardımıyla iyileşme sağlandığı gözlemlenir.
2. Kısmi Diz Protezi: Diz eklemlerinde görülen kireçlenme, aşınma gibi sorunların bölgesel olarak yaşanmasıdır. İç yüzeyi ya da dış yüzeylerin yalnız birinde meydana gelir. Diğer sağlıklı dokuya da zarar vermesi halinde kısmi diz protezi uygulanır. Eğer kıkırdak dokusu ve bağların büyük bir çoğunluğu, ortopedik sağlığa uygunsa işlemler gerçekleştirilebilir. Aksi takdirde total protez cerrahi tekniği kullanılır.  

Diz Protezi Kimlere Uygulanır?

Eklemlerin aşınma ve kireçlenmeleri ileri seviyelerde görülen kişileri hedef alır. İnsan anatomisi gereği kemiklerin yapıları pürüzsüz olma özelliği taşımaktadır. Ancak yaşlanma, iltihap, kemik dokusuna zarar veren travmatik olaylar ve romatizmaya bağlı sebeplerin etkisiyle sürtünme meydana gelir. Diz kireçlenmesine sebep olan üç artrit çeşidi bulunur. Osteoartrit, romatoid artrit ve posttravmatik artrit olarak sıralanabilir. Bu hastalıklar sonucunda diz protezi ameliyatına başvurulabilmektedir.

Osteoartrit, ileri yaşlardaki hastalar arasında en çok karşılaşılan bozulmalardan biridir. Eklem kıkırdağını hedef alan ve zaman içerisinde aşınmaya sebep olmaktadır. İkinci olarak romatoid artrit, her yaş grubunda görülebilen diz kireçlenmesi çeşitleri arasındadır. Eklem kıkırdağı başta olmak üzere çevresinde bulunan diğer kemik yapılarını da hasara uğratmaktadır. Son olarak diz ve bağ yaralanması sonucunda posttravmatik artrit oluşmaktadır. Hastalığın ilk aşamasında ağrı, hafif seviyelerde görülür. Ancak zaman içerisinde hareket kısıtlamaları yaşanabilir. Şiddetli ağrılar ve diz bölgesinde şişlik gibi belirtiler yaşanır.     

Kıkırdak dokusunun aşınmasıyla beraber diz protezi tedavisi pek çok hastaya uygulanmaktadır. Gün içerisinde merdiven çıkma, yürüyüş gibi aktivitelerde zorluk yaşayan kişilerde görülür. Çoğunlukla yaşa bağlı olarak ortaya çıkar. 65 yaş ve üzeri hastalara sıklıkla yapılan ortopedik bir ameliyat çeşididir. Genç yaşlardaki hastalara romatizmaya bağlı oluşan hastalıklar nedeniyle diz protezi ameliyatı uygulanabilir.

Diz Protezi Ameliyatı

Tedavi olunmadığı takdirde bazı hastalıklara sebep olmaktadır. Menisküs yırtılması, romatizmal hastalıklar, yaralanmalar, kıkırdak dokularında zedelenme gibi ileri seviyede hastalıklara neden olmaktadır. Aynı zamanda aşırı kilo alımı da diz eklemlerine zarar verebilir.

Diz protezi ameliyatı, ortopedi cerrahları tarafından açık bir biçimde gerçekleştirilir. Öncelikle diz röntgeniyle beraber hastanın eklem sağlığı incelenir. Hastalığın türü ve boyutu anlaşıldıktan sonra anestezi altında gerçekleşecek işlemlere karar verilir. Lokal veya genel anestezi altında uygulanabilir.

İlk adımda bozulan ve aşınmaya uğrayan diz eklemi dokuları temizlenir. Hasarlı diz eklemi dokusu çıkartılır ve istenen bölgeye diz protezi yerleştirilir. Böylelikle bozulan dokuların birbirine zarar vermesi önlenir. Uyluk kemiği ve kaval kemiği olarak adlandırılan yüzeylerin oluşturduğu baskının ortadan kalkmasıyla ağrı da kaybolacaktır.     

 Ameliyat sonrasında operasyon bölgesinde 10 cm civarında bir iz kalması beklenir. Cerrahi işlemlerin gerçekleşme süresi ortalama 1 saat sürmektedir. Hastanın güncel sağlık durumu ve diz ekleminin aldığı hasara göre süre değişmektedir.

Diz Protezi Tedavisi ve Sonrası

Hastaların en çok merak ettiği konulardan biri, diz protezi ameliyatı sonrasındaki iyileşme sürecidir. İlk haftalar yürümeye destek olması adına ortopedi uzmanı tarafından koltuk değneği ve benzeri cihazlar önerilir. Fizik tedavi egzersizleri sayesinde süreç ilerledikçe bağımsız bir şekilde günlük aktivitelere geri dönecektir.

Çoğu cerrahi operasyonda olan ameliyat sonrası enfeksiyon, kanama gibi risk etkenleri mevcuttur. Bu nedenle belirtilen süre içerisinde hastane ortamında ve doktor gözetiminde kalınmalıdır. Ameliyat sonrasında oluşabilecek risk faktörlerinin önüne geçmek için ilaç tedavisi uygulanabilir. Aynı zamanda operasyon bölgesi, enfeksiyon riski başta olmak üzere olası darbelerden korunması önerilir.    

Diz protezinin uzun yıllar etkisinin görülmesi için belirli hareketlerden uzak durulmalıdır. Bağdaş kurma gibi diz eklemini zorlayacak eylemler, protezin ömrünü kısaltmaktadır. Fizyoterapist ve ortopedi uzmanının belirlediği egzersizler dahilinde hareket edilmesi önerilir. Hastalar yürüyüş, merdiven çıkma gibi eklem işleyişi gerektiren eylemleri ağrısız bir şekilde yapabilecektir. Fakat ani hareketler içeren ve kıkırdak dokusuna zarar verecek eylemlerden kaçınılmalıdır.

Diz Protezi ve Merak Edilenler

Diz kireçlenmesi başta olmak üzere çeşitli sebeplerden dolayı cerrahi teknikler uygulanarak protez yerleştirilir. Hastalar tarafından sıklıkla sorulan bazı noktalar bulunur. Tedavi süreci ve sonrasındaki iyileşme süreciyle ilgili sorularınıza en doğru yanıtları almak için ortopedi ve travmatoloji uzmanına danışabilirsiniz.

Beslenme düzeni ise tedavi sonraki süreçte oldukça önemlidir. Diz protezi ameliyatı sonrasında özel olarak uygulanması gereken bir diyet bulunmaz. Ancak kişinin kilo almamaya özen göstermesi gerekir. Karbonhidrat ağırlıklı besinlerin, kemik yapısına zarar verdiği bilinmektedir. Sanılanın aksine protein temelli gıdaların diz eklemlerinin iyileşmesi sürecine büyük ölçüde katkı sağlamamaktadır.

Ameliyat sonrasında ne zaman yürüneceği ise çokça sorulan bir konudur. Yapılan ameliyatın boyutuna göre değişmektedir. Ancak tüm hastaların diz protezine uyum sağlaması için en kısa sürede yürütülmelidir. Ameliyat ertesi veya bir gün sonrasında koltuk değneği gibi cihazların yardımıyla hareket etmesi önerilir. Hastanın taburcu edildikten sonra ev ortamında günlük işlerini gerçekleştirmesi hedeflenir.    

İki diz protezinin tek bir ameliyat içerisinde yapılması bazı koşullar çerçevesinde gerçekleşir. Genelde 70 yaşının altındaki ve kilo miktarı uygun olan hastalara yapılır. Hastanın dizlerinin ikisinde de ortopedik açıdan sorunlar görüldüğü takdirde yapılan bir ameliyattır. Kişinin sağlık durumu ve mevcut hastalıkları, tedavi kararı aşamasında uzman doktor tarafından değerlendirilir.

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ UZMANI
PROF. DR. HASAN HİLMİ MURATLI