Bebek ve çocuklar arasında ortaya çıkan ayak sıkıntıları, yürüme fonksiyonlarında bozulmalar ve kalıtsal olarak boy kısalığı gibi problemlere yönelik tedavi ve tahliller gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda omurga ve kalça bölgesinde görülen işlevsel sorunlarıyla ilgilenen bir uzmanlık alanıdır. Çocuk ortopedisi alanında uzman hekimler tarafından yürütülen bu tedavilerde hastaya en uygun tedavi planı oluşturulur.
Ortopedi ve travmatoloji anabilim dalı, genel anlamda insandaki kas ve iskelet sistemi üzerindeki hastalıkları analiz edip tedavi oluşturmaktadır. Bu hastalıklar genetik sebeplerle veya sonraki dönemlerde oluşabilmektedir. Pediatrik ortopedi olarak da bilinen çocuk ortopedisi, 16 yaş ve öncesindeki çocukların gelişimsel ve vücuda zarar veren kazalara bağlı ortaya çıkan durumlarla ilgilenmektedir.
Çocuk Ortopedisi Nedir?
Kişinin doğduğu andan yetişkinliğe kadar olan gelişimsel sürecini kapsamaktadır. Kemik, kas, eklem ve tendon gibi iskelet sistemini oluşturan yapıların takibi ve tedavisi yapılmaktadır. Yetişkin ortopedi alanı, yaklaşım olarak bir noktada farklılaşmaktadır. Çocuk ortopedisi, gelişimsel süreçlerini tamamlamamış ve devam etmekte olan kişilere yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Bu sebeple tedavi teknikleri ve yaklaşımları açısından yetişkin ortopediden ayrışmaktadır.
El – ayak bileklerinin burkulması, kalça kemiğinde hasarlar, kas yapısının zedelenmesi ve eklemlerde işlevsel olarak bozulmalarla ilgilenilmektedir. Yaş grubu itibariyle çocuk sınıflandırmasına giren her bireyin tedavisi çocuk ortopedi ve travmatoloji bilim dalı kapsamında yapılır. Ek olarak genetik sebeplerden kaynaklı ve doğuştan ortaya çıkan ve iskelet yapısını etkileyen hastalıklar bulunmaktadır. Doğuştan kalça çıkığı, kemik tümörleri, serebral palsi, düz tabanlık, içe basma ve çarpık ayak gibi hastalıklara tedavi planı oluşturulur.
Çocuk Ortopedisi Hangi Hastalıklara Bakar?
Genel anlamda omurga şeklinde bozulmalar, kırık, kalça çıkıkları gibi hastalıklarla ilgilenmektedir. Aynı zamanda travma sonrası oluşan hasarlar, tümör ve iltihaplanma gibi konularda da uygulamalar gerçekleşmektedir. Doğuma bağlı ve fiziki etkenler sonucundan meydana gelen çocuk ortopedisi alanını kapsayan pek çok hastalığa rastlanmaktadır. Genellikle kemik yapısındaki vitamin değerlerinde görülen eksiklikler sonucunda oluştuğu bilinir. Vitamin ve mineral seviyelerinde az kaydedilmesinden dolayı kas ve iskelet yapısında bozulmalar, güç kaybı gibi sorunlara rastlanır.
Çocuk ortopedisi uzmanlığı çerçevesinde tedavisi yürütülen hastalıkları sıralamak gerekirse:
- Doğumsal Kalça çıkığı
- Serebral Palsi
- Spina Bifida hastalığı
- Çarpık Ayak Hastalığı
- Düz Tabanlık Durumu
- İçe Basma
- Perthes Hastalığı
- Osgood – Schlatter ve Sever
- Femur Başı Epifiz Kayması
- Kırıklar
- Kemik Tümörleri
Doğumsal kalça çıkığı olarak da bilinen gelişimsel kalça displazisi, kalça eklemini ilgilendiren bir problemdir. Müdahale edilmezse ileriki dönemlerde de devam ettiği görülmektedir. Kalça kemiğinin bulunması gereken yuvada yarı çıkık bir pozisyonda bulunması sorunudur. Hafif seviye olarak tanımlanmaktadır.
Çocuk ortopedisi uzmanı tarafından yapılan muayene ve bebeklerde uygulanan ultrason çekimi ile tespit edilmektedir. Erken dönem teşhis edilmesi durumunda cerrahi müdahale gerektirmemektedir. Bandaj ve alçı uygulamaları ile tedavi yapılmaktadır. Böylelikle kalça çıkığı problemi, yetişkinlik dönemine yansımamaktadır. Hastayı ilerleyen zamanlarda ameliyat gibi cerrahi operasyonla uğraştırmadan iyileşme görülür.
Serebral palsi hastalığı, beyindeki işlevlerin bozularak kas ve iskelet sistemini etkilemesiyle oluşmaktadır. Çocukluk çağında görülen ve gelişmekte olan beyin sisteminde tespit edilmektedir. İlk olarak kemik ve kas dokusunun hasar aldığı bilinir. Ardından insandaki bütün organ ve yapılara olumsuz yönde etki etmektedir. Gelişimsel anlamda duyu, algılama, hareket ve motor işlevlerinde sorunlar yaşanır. Özellikle kas ve eklemlerde de bazı bozulmalar görülür. Her bireyde farklı biçimlerde yaşanan belirtileri bulunmaktadır.
Çocuk ortopedisi alanındaki kimi vakalarda kasların gergin halinden dolayı gün içerisindeki hareketleri engellenir. Bazı vakalarda ise bedeni kontrol edemeyecek kadar bir kas güçsüzlüğüne rastlanabilir. Bu iki ayrı belirtinin bazen aynı anda görüldüğü bilinmektedir. Kas ve eklemlerdeki işlev kaybına bağlı olarak konuşma ve yemek yeme gibi günlük ihtiyaçların karşılanması zorlaşabilir. Kesin çözüm sunan bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Belirtileri en aza indirecek ve günlük yaşamı kolaylaştıracak tedavi planı oluşturulur.
Spina bifida hastalığı, hamilelik döneminde bebeğin sırtında bulunan omuriliğin gelişimini tamamlaması sonucu meydana gelmektedir. Çocukların kol ve bacaklarında güç ve his kaybı yaşanabilir. Omurilik yapısı içerisinde bulunan dolaşıma bağlı sorunlar görülmektedir. Bu nedenle omurilik ve sinir sistemi kaynaklı iltihaplanmalar oluşmaktadır. Nörolog ve beyin cerrahları tarafından yürütülen işlemlerin ardından çocuk ortopedisi uzmanları koruyucu ve destekleyici nitelikte tedavi gerçekleştirir.
Spine bifida teşhisi olan hastaların ilerleyen dönemlerde büyümeye bağlı olarak kas ve kemik sisteminde sorunlar çıkabilir. Eklemlerde kasılmalar, omurgadaki biçimsel bozukluklar ve günlük hareketleri sınırlayıcı etkenlerle karşılaşılmaktadır. Son yıllarda bebeklerin hastalığa yakalanma oranı, anne karnındayken gerçekleştirilen önleyici nitelikteki bazı önlemler ile en aza indirilmiştir.
Ayakların birbirine bakarak pozisyon alması olarak tanımlanan çarpık ayak hastalığı, çocuk ortopedisi uzmanlığı içerisindedir. Doğum sonrası ya da bebeğin ilerleyen gelişim dönemlerinde anlaşılmaktadır. Aile tarafından erken dönemde fark edilmesi oldukça önemlidir. Erken dönemde uzman doktor tarafından yapılan teşhis, bebeğin motor fonksiyonlarının düzgün bir şekilde çalışmasını sağlar.
Hastanın sorununa yönelik tedavi planı uygulanmalıdır. Ortopedik tedavi gerçekleşmediği takdirde yetişkinlik döneminde yürüme ve hareketlerde gerilemeler yaşanır. İlk olarak alçı yöntemiyle sağlık açısından en uygun ve kullanışlı ayak biçimi elde edilir. Hastalığın ileri seviyelerinde ise tendonları hedef alan bir uygulama yapılabilir. Son olarak ortopedik anlamda ayak sağlığını koruyan ayakkabılar tercih edilmelidir.
Düz tabanlık, bebekte süreç içerisinde yerini kavisli bir tabana bırakan ve doğuştan meydana gelen bir durumdur. Ancak bazı hastalarda düz tabanlık devam etmektedir. Kalıtsal sebeplerden dolayı oluştuğu bilinirken doktor muayenelerinde düzenli olarak takip edilmelidir. Yetişkinlik döneminde devam etmesi halinde ağrı ve yanma hissi yaşayabilir. Özel olarak tasarlanan ayakkabı veya özel taban kullanımı içeren bir tedavi planı oluşturulur.
İçe basma, çocuk ortopedisi alanına giren ve sıklıkla karşılaşılan bir hastalıktır. Kalça ya da diz yapısında gerçekleşen bozulmalara bağlı olarak gelişmektedir. Büyüme süreçleri içerisinde düzelmesi beklenir. İçe basma durumunun yetişkinlik dönemine kadar devam etmesi durumunda cerrahi müdahale gerekmektedir.
Perthes hastalığı, diz ve kalça yapısında görülen ağrılar ile kendini beli etmektedir. Ender rastlanan bir bozukluk olup dolaşım sistemindeki yavaşlamadan kaynaklanır. Kişinin gün içerisindeki eylemlerin sıklığına göre hastalık boyunca görülen ağrıların arttığı bilinmektedir. Dolaşım bozukluğunun ileri seviyelerde izlendiği durumlarda kemiklerin oturma yerlerinde işlevsel bozulmalara rastlanır. Diğer ortopedi tedavilerinde olduğu gibi perthes hastalığı tedavisi de erken yaşlarda yapılmalıdır. Yürümeyi kolaylaştıran ve destekleyen cihazların kullanımı gerekmektedir. İleri seviyelerinde cerrahi müdahale uygulaması gerekebilir.
Osgood – Schlatter hastalığı diz altı bölgesinde yaşanan ağrılara bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Topuk bölgesindeki benzer ağrıların olduğu rahatsızlığa ise sever hastalığı olarak adlandırılmaktadır. Ağrı belirtileri olan bölgeye özel sargı veya bandaj tedavisi uygulanır. Çocuk ortopedisi alanında uzman doktorun ihtiyaç görmesi halinde tabanlık, dizlik gibi yöntemlerden faydalanılır.
Femur başı epifiz kayması, kalçada yer alan uyluk kemiğinin hasar görmesi sonucunda oluşan hastalığın adıdır. Çocuklarda gelişim evrelerinde hızlı kilo alımı ve boy uzaması gibi nedenlerden dolayı görülmektedir. Aynı zamanda bazı çocuklarda kemik gelişiminin gecikmesinden de kaynaklanabilir. Tedavi aşamasında ise ağrıların önüne geçmek için cerrahi operasyon uygulanır. Ameliyat sürecinde ortopedik sağlığa uygun, özel olarak üretilen ve kaymayı engelleyen vidalar yerleştirilir.
Çocukluk çağında kemiklerde görülen kırıklar ve yarattığı sorunları önlemek daha kolaydır. Yetişkinlikteki kırılmaların aksine daha hızlı bir iyileşme sağlanır. Aynı zamanda büyüme süreci tamamlanmadığı için kemik yapısal olarak kendini yenilemektedir. Yalnızca biçimsel olarak bozulmalar ve dolaşım sorunları oluşmaması için erken aşamalarda uzman hekimler tarafından tedavi edilmelidir. Alçı uygulamasının yanında fizik tedavi yöntemlerinin kullanılması da gerekebilir. Ek olarak bazı kırıklar ameliyat teknikleri de kalıcı olarak iyileştirilmektedir.
Son olarak çocukluk döneminde oluşan kemik tümörleri, çocuk ortopedisi alanına dâhil edilmektedir. Rutin muayeneler esnasında tespit edilir. Bazı kişilerde de şişme, ağrı ve kırıklar sonrasında da kemik tümörü teşhis edildiği bilinir. Uzman doktor muayenesi ve ardından röntgen gibi görüntüleme teknikleriyle ayrıntılı olarak anlaşılmaktadır. Daha net bir biçimde teşhis yapabilmek için bazı kan tahlillerine gerek duyulmaktadır. Son olarak biyopsi işlemi ile tümörün iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığının tespiti yapılır. Kemik üzerinde var olan yapının düzenli olarak doktor kontrolü yapılmalıdır.
Çocuk Ortopedisi ve Teşhis Süreci
Genellikle yetişkin ve çocuk grubunun sağlık değerlendirmesi ve teşhisi iki ayrı süreçtir. Çocukların sağlık taramaları ve hastalık teşhisi değişim göstermektedir. Gelişim evrelerini tamamlamadığı için var olan sorunların ilerlediği noktalarda kritik boyutlara ulaşabilir. Bu nedenle erken dönemde teşhis ve tedavi önemlidir. Öncelikle çocuğu kapsamlı muayeneden geçirdikten sonra kas ve iskelet sisteminde var olan sorunların tespiti yapılır. Çocuk ortopedisi, gelişimini tamamlamamış ve devam etmekte olan bireyin ortopedik açıdan bozukluklarına yönelik tedavi sunmayı amaçlar. Bazı ortopedik hastalıkların tedavileri birbirinden farklı uzmanlık alanlarının işbirliği halinde gerçekleşir.
Çocuk Ortopedisi Tedavi Yöntemleri
El bileği burkulması, kemiklerde görülen kırık veya çıkıklara yönelik tedaviler uygulanır. Genetik sebeplere bağlı olarak el, kol, ayak ve bacaklarda beklenmeyen bozulmalarla karşılaşılabilir. Kalça çıkıklarının takibi ve gereken noktalarda cerrahi olarak operasyon uygulanır. Çocuklarda, yürüme sorunları, çarpık yapıdaki kemik yapıları ve skolyoz adı verilen omurga eğriliklerini iyileştirme ve desteklemeye dair tedavi teknikleri bulunmaktadır.
Çocuk ortopedisi hastalıklarının tedavisinde hastanın yaşı, tıbbi öyküsü ve belirtileri kaydedilir. Tedavi süreci boyunca hastanın fiziki muayeneleri ve tetkikleri düzenli olarak yapılmalıdır. Eş seviyede öneme sahip olan psikolojik sağlığının takibi tedavi boyunca önemlidir. Ek olarak bu tedavilerin sonraki süreçlerinde hastanın sağlık durumunun takibi yapılmalıdır. Hareket ve motor işlevleri, iskelet – kas sistemi, kalça ve eklemlerin kontrolü uzman doktor tarafından yapılmalıdır. Hastanın hayat kalitesini arttırma amacıyla destekleyici tedbirler alınmaya devam edilmelidir.
Çocuk Ortopedisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
- Pediatri nedir?
Kişinin doğumundan yetişkinlik dönemine kadar tıbbi anlamda analiz ve tedavilerini gerçekleştiren alana denilmektedir. Fiziksel, ruhsal ve sosyal açılardan sağlık süreçleri hakkında çocukluk çağındaki kişilere tedavi sağlayan uzmanlık alanıdır.
- Çocuk ortopedisi hangi yaş grubundaki hastalara bakar?
Çocuk ortopedisi, bebeklik çağı dâhil olmak üzere 16 yaşına kadar hastalara yönelik tedavi oluşturmaktadır. Dışarıdan gelen fiziki etkenler ve doğumdan itibaren ortaya çıkan hastalıklardan yakınan kişilere yönelik tedavi yapılmaktadır.
- Yetişkin ortopedisi ve çocuk ortopedisinin ayrıştığı noktalar nelerdir?
Çocukluk döneminde kemik ve kas gelişimleri tamamlanmadığı için yetişkinlere uygulanan ortopedik tedavilerden ayrılmaktadır. Çocukların yaralanmalar, travma oluşumu ve iltihaplanmalara bünye olarak verdikleri tepki değişkenlik göstermektedir. Bununla beraber kemik yapısında gelişimsel olarak ortaya çıkan bozulmalara yetişkinlerde rastlanmamaktadır.
- Serebral palsi ve tedavi süreci nasıl ilerler?
Bebeklik çağı ve çocukluk döneminde rastlanan gelişimsel bozukluklar, motor ve hareketlerde aksaklıklar yaşayan çocuklarda serebral palsi teşhisi konmaktadır. Beynin bazı bölgelerinde işlevsel olarak sıkıntılar meydana gelmektedir. Hangi bölgede hasarın oluştuğuna bağlı olarak belirtiler değişiklik göstermektedir. Kesin çözüm sağlayan bir tedavisi bulunmamaktadır. Fizik tedavi yöntemleri, dışarıdan destekleyen cihazlar, ilaç tedavisi ve konuşma terapisi gibi geniş kapsamlı bir süreçtir. Çocuk ortopedisi ve farklı uzmanlık alanlarıyla eş zamanlı olarak sürdürülen uygulamalar bütünüdür.
- Çocukluk döneminde omurga eğriliği neden meydana gelir?
Skolyoz olarak da bilinen omurga eğriliği, çoğunlukla kız çocuklarında sıklıkla karşılaşılan ortopedik bir sorundur. Bazı hastalarda kamburlukla beraber de görülebilir. Bahsedilen eğrilik sağa veya sola doğru olabilmektedir. Nedeni tam olarak bilinmemekle beraber doğuştan oluştuğu tahmin edilmektedir. Skolyozun türüne bağlı olarak birtakım vitamin değerlerinde düşüşler ve diyabet gibi hastalıklar sonucunda ortaya çıkar.
ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ UZMANI
prof. dr. hasan hilmi muratlı
