İnsanlar, doğdukları andan itibaren kas ve iskelet sistemleri gelişim halindedir. Çocukluk döneminde kişinin başına gelen kazalar ve travmalar sonrasında omurga ve eklemler zarar görmektedir. Genetik açıdan kişinin bazı hastalıklara yatkınlığı sebebiyle de ortopedik sorunlar meydana gelir. Kalça çıkığı, genel itibariyle uyluk kemiği başı ve kalça eklemi arasındaki bağların zarar görmesidir. 

Bebeklerde gelişimsel bazı sıkıntılar sonucunda kalça çıkıkları yaşandığı bilinmektedir.  Anne karnında bebeğin pozisyonu, doğum süreci açısından önemlidir. Bazı hastalarda bunun gibi riskli doğumların olumsuz etkileri sonucu kalça çıkığı meydana gelebilir. Bebeklik döneminin ilk 6 ayı içerisinde fark edilmezse tedavi imkânı daha da zorlaştığı bilinmektedir. Aynı zamanda ilerleyen yıllarda yaşanan trafik kazaları ve benzeri durumlar, kalça çıkıklarına sebep olmaktadır.    

Kalça Çıkığı Nedir?

Bebeklik çağında kalça eklemi ile ilgili bozukluklar fark edilmeyebilir. İlerleyen dönemlerde daha büyük ölçülerde kendini göstermektedir. Çocuklarda kalça çıkığı ilk adımda atel ve bandajlama gibi uygulamalarla tedavisi sağlanır. Ancak bebeklerde ilk altı ayın sonrasında tespit edilirse cerrahi yöntemler kullanılır. Genel anestezi altında alçılama uygulaması yapılarak kalça eklemindeki çıkıklığın önüne geçilmesi hedeflenir.

Yetişkinlik döneminde vücudun aldığı travma ve kazalar sonucunda büyük ölçekte ağrılar meydana gelir. Hastanın yaşı, kilosu ve diğer mevcut rahatsızlıklar da kaydedilir. Ortopedi uzmanı tarafından yapılan muayene ve tetkikler ile kalça çıkığı tedavisine karar verilir. Tedavi sonrasında ise uygulanan işlemlerin etkisini anlamak için düzenli kontroller yapılmalıdır. Kalça protezi ameliyatı yapılan hastalarda iltihaplanma riskine karşılık ortopedi uzmanı tarafından takip edilmelidir.

Kalça Çıkığı Çeşitleri

Sıklıkla karşılaşılan ortopedik bir sağlık sorunu olan kalça çıkığı, çeşitli şekillerde meydana gelebilir. Prenatal dönemde anne karnı içerisinde ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca doğum sürecinde ve sonraki dönemde birtakım faktörlere bağlı olarak oluşmaktadır. Kundaklama ve dar kıyafetler giydirme gibi alışkanlıklardan sonucunda kalça eklemi hasara uğrar. Ek olarak kişinin genetik olarak yatkınlığı da bulunabilir. Kalça eklemi bozuklukları arasında genellikle tek taraflı ve çift taraflı kalça çıkıkları mevcuttur. Hastalarda beraberinde ağrı ve topallayarak yürüme şeklinde izlenir.

Tek taraflı kalça eklemi çıkığı, diğer eklem sorunları arasında sıklıkla karşılaşılan ortopedik bir sağlık sorunudur. Genellikle hastalarda, iki bacak arasında boy farkı bulunur. Eğer bahsedilen boy farkı normalden fazlaysa yürürken topallamaya sebep olur. Kalça bölgesinde bulunan leğen kemiği üzerindeki biçimsel bozulmalar sonucunda kişi, bel ağrıları yaşayabilir.  Hastanın yaşadığı ağrının seviyesine göre tedavi yöntemine karar verilir. Aynı zamanda yaş ve kilo gibi kişisel bilgiler de kaydedilir. Ortopedi uzmanı tarafından hastaya gerekli tetkikler ve uygulamalar yapılır.

Çift taraflı kalça çıkıklarında hastanın yürürken belirgin bir şekilde topalladığı görülmektedir. Kilo alımı ile orantılı olarak topallama belirtileri gözle görülür bir duruma gelir. Yaş ve iki taraflı kalça çıkığının oluşturduğu ağrı ve yapılan ortopedik muayeneye göre ameliyat kararı alınır.  Ortopedi uzmanlığı içerisinde genellikle karşılaşılan kalça çıkığı türleri aşağıdaki gibidir:

1. Yarı Çıkık Kalça: İskelet yapısında yer alan uyluk kemiğinin kalça eklemi yuvası tamamen çıkmaması durumudur. Yukarıya doğru ve eklemin dışına doğru kaydığı bilinir. Hastalığın teşhisi için uygulanan röntgen filminde kalça çıkığının derecesi net olarak izlenebilir.
2. Çıkık Kalça: Uyluk kemiği başı olarak nitelendirilen bölge tam olarak kalça eklemi dışına çıkmaktadır. Fiziksel muayene sonrasında kullanılan görüntüleme cihazları ile teşhis edilir.
3. Travmaya Bağlı Oluşan Kalça Çıkıkları: Kişinin yaşadığı kazalar ve kalça ekleminin maruz kaldığı darbelerin etkisiyle kalça çıkığı oluşabilir.
4. Doğumsal Kalça Çıkığı: Bebeklik döneminde teşhis edilir. Anne karnında gelişen bazı durumlar sebep olabilmektedir. Doğum esnasında, bebeğin rahim içerisinde duruşu gibi etkenlere bağlı olarak kalça eklemi biçimsel anlamda zarar görebilir. Son olarak bebeğin gelişim evreleri boyunca ebeveynlerin kundaklama gibi davranışları da kalça çıkığına yol açar.

Kalça Çıkığı Belirtileri

Kalça eklemi üzerinde oluşan ortopedik sağlık sorunları, öncelikle yürüme işlevlerinde zorluk yaşanmasıyla anlaşılmaktadır. Kişinin genel omurga yapısı ile beraber bacaklarının duruşu da gözlemlenmelidir. Kalça çıkığının ilerleyen seviyelerinde iskelet yapısı üzerinde biçimsel olarak eğrilmeler görülür. Yaşa bağlı olarak kalça ekleminde kireçlenme meydana gelmektedir. Ek olarak kalça eklemi üzerinde aşınma sebebiyle de femur başı olarak adlandırılan bölgenin kalça eklemi yuvasından çıkmasına neden olabilir.

Ağrı, duruş bozukluğu ve topallayarak yürüme gibi belirtilerin görülmesi halinde ortopedi uzmanından randevu alınmalıdır. İlk olarak hastanın yaşı, kilosu ve mevcut rahatsızlıkları gibi kişisel sağlık bilgileri kaydedilir. Fiziksel muayene ve ardından ultrasonografi ve röntgen gibi görüntüleme cihazları teşhis aşamasında kullanılır. Böylelikle uyluk kemiği başı ve kalça eklemi yuvası arasındaki çıkıklığın boyutu anlaşılır. Uygulanacak tedavi yöntemine bu doğrultuda kararlaştırılır. Hastaların yaşadığı kalça çıkığı belirtileri genel itibariyle şu şekildedir:

• Kalça ekleminin hareket alanının sınırlanması
• Kişinin şiddetli boyutlarda ağrı veya sızı yaşaması
• Kalça eklemi bölgesinde renk değişiklikleri
• Kalça çıkığından şüphelenen alanda ısı kaybı veya soğuma
• Topallayarak yürümek
• Bacakların boylarında farklılık
• Yürürken bacakların dış tarafa doğru açılması
• Cilt yüzeyi üzerinde anormal katlanmalar görülmesi

Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi çeşitleri arasında cerrahi ve cerrahi olmayan teknikler bulunur. Kişinin günlük hayatının kalitesini arttırmak ve kalça çıkığı oluşumunu önlemek için medikal ürünler kullanılır. Ortopedik ayakkabı gibi kalça eklemini destekleyen ürünler tercih edilmelidir. Uyluk kemiği başının kalça eklemi yuvası arasındaki bağın çıkma derecesine göre uygulanacak tedaviye karar verilir.  

Bebeklerde 6 aylıktan sonraki dönemlerde yaşanan kalça çıkığı tedavisinde sorunlu bölgeye alçı uygulanabilmektedir. Genel anestezi altında gerçekleştirilmektedir. Sargılama ve atel gibi yöntemler alçı tedavisi sonrasında kullanılmaktadır. İşlemler sonrasında femur başının yerine oturmaması halinde diğer cerrahi teknikler gözden geçirilir. 

İskelet sistemi üzerinde travma oluşumuna sebep olan pek çok kaza sonrasında kalça çıkıklarına da rastlanabilmektedir. Kalça çıkığı olan kişilerin bacak boylarında fark gözlemlenir. Eğer kaydedilen fark 1 -2 cm arasında ise düzeltme ameliyatı olarak adlandırılan cerrahi operasyon teknikleri hastalara önerilir. Erken seviyelerde teşhis edilen bu ve benzeri kalça çıkığı olan kişilerin tedavisinde hedeflenen belirli noktalar vardır. Hastanın gün boyunca yaşadığı hareket sınırlamalarını önleyerek ortopedik sağlığını geri kazanması amaçlanır.     

İleri seviyelerdeki kalça çıkıkları, total kalça protezi ameliyatıyla tedavi edilir. Tek taraflı ve hastaya şiddetli ağrılar yaşatan kalça eklemi bozukluklarında tercih edilen bir yöntemdir. Kalça protezi ameliyatı sonrasında gerçeğe en yakın kalça yapısı elde edilir. Fizik tedavi uzmanları tarafından bazı egzersizler yaptırılır. Hastanın kalça protezi ile yürüme ve diğer işlevleri gerçekleştirmeye daha kısa sürede alışması amaçlanır. Tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır. 

Kalça Çıkığı Ameliyatı Sonrası

Kalça çıkığı, bebeklik döneminde başlangıç aşamasında teşhis edilmesi amaçlanır. Böylelikle tedavi süreci hasta açısından daha elverişli hale gelecektir. Aksi takdirde yetişkinlik dönemine kadar süren bazı olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu etkiler sonucunda kişinin hayat kalitesi zarar görür. Bel ağrıları, yürüyüş esnasında topallama ve bacakların eğrileşmesi gibi pek çok sağlık sorununu da beraberinde getirecektir. 

Yetişkinlik dönemine yansıyan olumsuz etkenleri azaltma adına kalça protez ameliyatı gibi ileri düzey cerrahi yöntemlere başvurulur. Ortopedi alanında uzman doktor tarafından düzenli olarak yapılan muayenelerle uygulanan tedavinin etkisi takip edilir.  

Kalça protezi ameliyatı sonrasında işlem bölgesinin iltihaplanma riskine karşılık bazı önlemler alınmalıdır. Cerrahi operasyonların yapıldığı ortam uygun sağlık koşullarında olmalıdır. Hastanın açısından ise operasyon öncesi alkol ve sigara kullanımını azaltılmalıdır. Uzman doktor tarafından belirtilen tüm koşullara uyulduğu takdirde iltihap riski oldukça düşüktür.

Kalça Çıkığı ve İyileşme Süreci

İnsanların ortopedik hastalıkların tedavisinde sıklıkla merak ettiği konulardan biri iyileşme sürecidir. Kalça çıkığı tedavisi sonrasında hastaların ne zaman yürümeye başlayacağı ve kalça protezinin kullanım ömrü gibi konularda sorular gelmektedir. Kişinin sağlık durumu, genetik özellikleri ve başvurulan tedavi yöntemine göre değişkenlik gösterir. Bebeklik dönemi gibi erken süreçlerde teşhis edilirse tedavi sonrasında kısa sürede sağlıklı bir eklem yapısına kavuşacaktır.

Ancak yetişkinliğe kadar uzayan etkileri tedavi etmek daha uzun bir iyileşme süreci anlamına gelir. Benzer açıdan ciddi travmalar ve kazalar sonucu yaşanan kalça çıkıklarında cerrahi operasyon gerekmektedir. Genel anlamda iyileşme süreci boyunca uyulması gereken bazı konular vardır.

Ameliyat sonrasında oluşabilecek ağrıları önlemek için ağrı kesici tedavisine başvurulur.  İşlevsel anlamda sağlıklı kalça eklemine sahip olan hastanın, doktor gözetiminde hareket etmelidir. Ortopedi uzmanı ve fizik tedavi uzmanları eşliğinde süreç ilerlemelidir. Kalça protezi sağlığını tehdit eden bazı eylemlerden uzak durulması önerilir.

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ UZMANI
pROF. dR. hASAN HİLMİ MURATLI