Kalça Protezi - Ortopedi ve Travmatoloji

Bu İçerikten Ana Başlıklar

Kalça eklemi, insan vücudunun yük taşıyan en büyük ve en önemli eklemlerinden biridir. Yürüme, oturma, kalkma ve merdiven çıkma gibi günlük temel aktivitelerin gerçekleştirilmesinde merkezi bir rol oynar. Ancak zamanla yaşa bağlı yıpranmalar, travmalar, romatizmal hastalıklar veya doğuştan gelen gelişimsel bozukluklar nedeniyle kalça ekleminde ciddi hasarlar meydana gelebilir. Bu durumda kalça protezi cerrahisi etkin bir tedavi seçeneği olarak değerlendirilir

Bu sayfa, Ortopedi ve Travmatoloji alanında özellikle kalça cerrahisi üzerine yoğunlaşan bir perspektifle; kalça kireçlenmesi, cerrahi gereklilikler, total kalça protezi ameliyatı, riskler ve iyileşme süreçleri hakkında toplumu bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Burada sunulan bilgiler, tıbbi literatüre dayalı genel sağlık bilgileri olup, tanı ve tedavi yerine geçmemektedir.

Kalça Kireçlenmesi Nedir?

Halk arasında “kalça kireçlenmesi” olarak bilinen tıbbi adıyla Koksartroz, kalça eklemini oluşturan kemik yüzeyleri kaplayan kıkırdak dokunun zamanla aşınması, incelmesi ve kaybolması sürecidir. Sağlıklı bir kalça ekleminde, uyluk kemiğinin başı (femur başı) ile leğen kemiğindeki yuva (asetabulum) arasında sürtünmesiz bir hareket sağlayan pürüzsüz bir kıkırdak tabakası bulunur.

Kireçlenme süreci başladığında bu kıkırdak yapı bozulur. İleri evrelerde kemik yüzeyler birbirine sürtünmeye başlar. Bu durum, eklem hareketlerinde kısıtlılığa, eklemden ses gelmesine (kripitasyon) ve hastanın yaşam kalitesini ciddi oranda düşüren ağrılara neden olur. Kireçlenme sadece yaşlılık hastalığı değildir; geçirilmiş kalça kırıkları, çocukluk çağı kalça hastalıkları (gelişimsel kalça displazisi), enfeksiyonlar veya avasküler nekroz gibi durumlar da genç yaşlarda kalça kireçlenmesine yol açabilir.

Çocukluk çağında görülen kalça problemleri (kalça çıkığı, büyüme plağı kayması vb.) ilerleyen yaşlarda erken kireçlenmeye zemin hazırlayabilir.” Aynı zamanda romatizmaya bağlı hastalıklar, iltihaplanma, tümör oluşumu görülen ileri yaş grubuna yönelik de kullanılan bir tedavidir.

Kalça Ağrısı ve Tedavisi

Kalça ağrısı, hastaların kliniğe başvurmasındaki en temel şikayettir. Ancak her kalça ağrısı ameliyat gerektirmez. Kalça ağrısı ve tedavisi sürecinde öncelikle ağrının kaynağı ve şiddeti doğru analiz edilmelidir. Ağrı genellikle kasık bölgesinde hissedilir ve dize doğru yayılabilir. Başlangıç evresindeki kireçlenmelerde veya mekanik sorunlarda cerrahi dışı yöntemler (konservatif tedaviler) önceliklidir.

Bu yöntemler şunları içerir:

Kilo kontrolü ile ekleme binen yükün azaltılması.
Baston veya yürüteç gibi yardımcı cihazların kullanımı.
Fizyoterapi ve kas güçlendirici egzersizler.
Anti-inflamatuar ilaç tedavileri.
Eklem içi enjeksiyon uygulamaları.

Cerrahi tedavi, bu yöntemlerin yetersiz kaldığı ve eklem hasarının geri döndürülemez noktaya ulaştığı durumlarda gündeme gelir.

Total Kalça Protezi

Total Kalça Protezi, hasar görmüş olan kalça ekleminin cerrahi yöntemlerle çıkarılarak, yerine yapay bir eklemin (implant) yerleştirilmesi işlemidir. Bu prosedürde hem uyluk kemiğinin baş kısmı hem de leğen kemiğindeki yuva kısmı değiştirildiği için “Total” olarak adlandırılır.

Protez cerrahisinin temel amacı; ağrısız bir eklem oluşturmak, kısıtlanmış hareket açıklığını geri kazandırmak ve bacak boyu eşitsizliği varsa bunu gidermektir. Modern tıpta kullanılan protezler; titanyum, kobalt-krom alaşımları, seramik ve özel polietilen (plastik) gibi vücutla uyumlu, dayanıklı malzemelerden üretilmektedir. Protezin tipi ve yüzey özellikleri, hastanın yaşına, kemik kalitesine ve aktivite düzeyine göre hekim tarafından belirlenir.

Kalça Protezi Kimlere Yapılır?

Kalça Protezi Kimlere Yapılır sorusunun cevabı, sadece radyolojik görüntülere göre değil, hastanın klinik durumuna göre verilir. Genel olarak bu cerrahi işlem şu hasta grupları için uygundur:

İleri Evre Koksartroz (Kireçlenme): Eklem kıkırdağının tamamen bittiği, kemiğin kemiğe sürttüğü hastalar.
Kalça Kırıkları: Özellikle yaşlı hastalarda femur boynu kırıklarında, kemiğin kaynama ihtimalinin düşük olduğu durumlarda protez tercih edilir.
Avasküler Nekroz: Femur başını besleyen kan damarlarının tıkanması sonucu kemik dokusunun öldüğü ve çöktüğü durumlar.
Gelişimsel Kalça Displazisi (Kalça Çıkığı) Sekelleri: Çocuklukta geçirilen kalça çıkığına bağlı olarak eklem yapısının bozulduğu yetişkin hastalar.
Romatizmal Hastalıklar: Romatoid artrit, Ankilozan Spondilit gibi eklemi tahrip eden inflamatuar hastalığı olanlar.

Kalça Protezi Kimlere Gerekir?

Bu cerrahiye aday olan hastalar genellikle günlük yaşam aktivitelerinde (ADL) bağımsızlığını kaybetmeye başlayan kişilerdir. Eğer hasta;

Çorabını giymekte veya ayakkabısını bağlamakta zorlanıyorsa,
Merdiven inip çıkarken şiddetli ağrı yaşıyorsa,
Kısa mesafeli yürüyüşlerde dahi dinlenme ihtiyacı hissediyorsa,
Gece uykudan uyandıran kalça ağrıları varsa,
Ağrı kesiciler artık etki etmiyorsa, Total kalça protezi cerrahisi için bir aday olabilir.

Kalça Protezi Ne Zaman Gerekir?

Kalça protezi ameliyatı (kalça kırıkları hariç) acil bir ameliyat değildir; planlı (elektif) bir cerrahidir. Kalça Protezi Ne Zaman Gerekir sorusunun en doğru cevabı: “Hastanın yaşam kalitesinin kabul edilemeyecek düzeyde düştüğü zaman”dır.

Erken evrelerde cerrahi dışı yöntemler denenmelidir. Ancak eklemdeki bozulma ilerledikçe ve hareket kısıtlılığı arttıkça, diğer eklemlere (diz, bel ve diğer kalça) binen yük de artar. Bu nedenle ameliyatı çok uzun süre ertelemek, kas gücünün zayıflamasına ve rehabilitasyon sürecinin zorlaşmasına neden olabilir. Doğru zamanlama, hekim ve hastanın birlikte vereceği bir karardır.

Protez Kararı Nasıl Verilir?

Protez Kararı Nasıl Verilir süreci, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Karar aşamasında sadece röntgen filmi yeterli değildir. Hastanın ağrı eşiği, sosyal yaşam beklentileri, mesleği ve sistemik hastalıkları (şeker, kalp, tansiyon vb.) bir bütün olarak değerlendirilir.

Hekiminiz şu kriterleri gözden geçirir:

Fizik muayenede eklem hareket açıklığı derecesi.
Radyolojik incelemelerde (Röntgen, MR, BT) eklem hasarının boyutu.
Hastanın genel sağlık durumunun anestezi ve cerrahiye uygunluğu.
Hastanın ameliyat sonrası rehabilitasyon sürecine uyum sağlayıp sağlayamayacağı.

Kalça Protezi Ameliyatı

Kalça Protezi Ameliyatı, steril ameliyathane koşullarında, uzman bir cerrahi ekip tarafından gerçekleştirilen yüksek teknolojili bir prosedürdür. Ameliyatın başarısı; cerrahın deneyimine, kullanılan implantın kalitesine, ameliyathane şartlarına ve hastanın uyumuna bağlıdır.

Ameliyatta hasarlı femur başı kesilerek çıkarılır. Leğen kemiğindeki yuva (asetabulum) özel oyucularla temizlenerek hazırlanır ve buraya metal bir kap (cup) yerleştirilir. Bu kabın içine genellikle seramik veya polietilen bir arayüz (liner) konulur. Uyluk kemiğinin içine ise metal bir sap (stem) yerleştirilir ve bu sapın ucuna seramik veya metal bir baş takılır. Böylece yapay eklem oluşturulmuş olur.

Kalça Protezi Cerrahi Bilgi

Kalça Protezi Cerrahi Bilgi kapsamında teknik detaylar şöyledir:

Anestezi: Genellikle spinal veya epidural (belden uyuşturma) anestezi tercih edilir, böylece hasta ağrı hissetmez ancak uyanıktır. Gerekli durumlarda genel anestezi de uygulanabilir.
Süre: Ameliyat ortalama 1.5 – 2 saat sürer.
Kesi: Cerrahi yaklaşıma göre değişmekle birlikte kalçanın yan veya arka kısmından yaklaşık 10-15 cm’lik bir kesi ile yapılır.
Fiksasyon: Protezler kemiğe iki şekilde tutunur. “Çimentosuz” protezlerde pürüzlü yüzeye kemiğin kaynaması beklenirken, “Çimentolu” protezlerde kemik dolgusu kullanılır. Yaşlı ve kemik kalitesi düşük hastalarda çimentolu yöntem tercih edilebilir.

Kalça Protezi Öncesi Bilgiler

Başarılı bir cerrahi süreç, iyi bir hazırlıkla başlar. Kalça Protezi Öncesi Bilgiler ve hazırlık aşamaları şunları içerir:

Enfeksiyon Taraması: Vücudun herhangi bir yerinde (diş çürüğü, idrar yolu enfeksiyonu, ayak mantarı vb.) aktif enfeksiyon olmamalıdır. Varsa ameliyat öncesi tedavi edilmelidir.
Kan Tahlilleri ve Konsültasyonlar: Anestezi uzmanı, kardiyoloji ve gerekirse diğer branş hekimleri hastayı değerlendirir.
İlaç Düzenlemesi: Kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin, coumadin vb.) hekim kontrolünde belirli bir süre önce kesilir veya değiştirilir.
Kilo Kontrolü: Mümkünse ameliyat öncesi kilo vermek, proteze binen yükü azaltacağı için önerilir.
Ev Düzenlemesi: Ameliyat sonrası dönem için evdeki halıların kaldırılması, tuvalet yükseltici temin edilmesi gibi hazırlıklar yapılmalıdır.

Kalça Protezi Süreci

Kalça Protezi Süreci, hastaneye yatış ile başlar ve taburculuk sonrası rehabilitasyon ile devam eder. Hastanede kalış süresi hastanın genel durumuna göre ortalama 3-5 gündür.

Ameliyat sonrası süreç şu şekilde ilerler:

1. Gün: Hasta genellikle ameliyat günü veya ertesi sabah yatak içinde egzersizlere başlar ve fizyoterapist eşliğinde ayağa kaldırılarak yürütülür (walker veya koltuk değneği ile).
2-3. Gün: Yürüme mesafesi artırılır, merdiven çıkma eğitimi verilir. Pansumanlar yapılır.
Taburculuk: Hasta bağımsız olarak tuvalete gidebilecek ve kısa mesafe yürüyebilecek duruma geldiğinde taburcu edilir.

Kalça Protezi Riskleri Neler

Tıbbın her alanında olduğu gibi, kalça protezi cerrahisinin de belirli riskleri ve komplikasyon ihtimalleri vardır. Bu riskler düşük oranlarda görülse de, hasta ve yakınlarının bu konuda tam bilgi sahibi olması aydınlatılmış onamın bir parçasıdır. Kalça Protezi Riskleri Neler başlığı altında şunlar sıralanabilir:

Enfeksiyon: Protez çevresinde veya yara yerinde enfeksiyon gelişebilir. Bunu önlemek için antibiyotik profilaksisi uygulanır.
Derin Ven Trombozu (Pıhtı Atması): Bacak toplardamarlarında kan pıhtılaşması riski vardır. Bu riski minimize etmek için ameliyat sonrası kan sulandırıcı ilaçlar ve varis çorabı kullanılır.
Dislokasyon (Protez Çıkığı): Yapay eklemin yuvasından çıkması durumudur. Özellikle ilk haftalarda belirli hareketlerden kaçınılması (bacak bacak üstüne atma, aşırı eğilme) bu riski azaltır.
Bacak Boyu Eşitsizliği: Kalça dengesini sağlamak için cerrahi sırasında bacak boyunda milimetrik farklar oluşabilir, genellikle ayakkabı içi takviyelerle tolere edilebilir.
Sinir Yaralanması: Nadiren de olsa siyatik sinirde geçici veya kalıcı hasar oluşabilir.
Protezde Gevşeme: Uzun yıllar kullanım veya kemik erimesi sonucu protez parçaları kemikten ayrılabilir, revizyon cerrahisi gerekebilir.

Protez Ameliyatı Sonrası Bakım

Cerrahinin başarısı kadar, ameliyat sonrası bakım ve hastanın kurallara uyumu da sonucu etkiler. Protez Ameliyatı Sonrası Bakım sürecinde dikkat edilmesi gerekenler:

Yara Yeri Bakımı: Dikiş bölgesi temiz ve kuru tutulmalı, hekimin belirttiği tarihte dikişler aldırılmalıdır (eğer eriyen dikiş değilse).
İlaç Kullanımı: Kan sulandırıcılar ve ağrı kesiciler tarif edildiği şekilde aksatılmadan kullanılmalıdır.
Hareket Kısıtlamaları: İlk 6-8 hafta boyunca alçak sandalyelere oturulmamalı, tuvalet yükseltici kullanılmalı, bacak bacak üstüne atılmamalı ve yan yatarken bacak arasına yastık konulmalıdır.
Egzersiz: Fizyoterapistin öğrettiği uyluk ve kalça kaslarını güçlendirici egzersizler düzenli yapılmalıdır.
Kontroller: Periyodik hekim kontrolleri (6. hafta, 3. ay, 6. ay ve 1. yıl gibi) aksatılmamalıdır.

İyileşme süreci kişisel faktörlere bağlı olmakla birlikte, hastalar genellikle 4-6 hafta içinde desteksiz yürümeye başlayabilir ve günlük aktivitelerine dönebilirler.

UYARI: Her cerrahi veya girişimsel işlemde sonuçlar kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. İşlem öncesinde hekiminizden detaylı görüş almanız önerilir.

Güncelleme: 21.01.2025

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ
pROF. dR. hASAN hİLMİ mURATLI